Betreft: Zienswijze m.b.t. besluit tot stopzetten subsidie voor Hoeve Biesland
(DOS-2018-0001866)
Geachte Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland,
Middels deze brief wil de Stichting Vrienden van Biesland haar zienswijze kenbaar maken m.b.t. het besluit van de Provincie Zuid-Holland om de subsidie aan Hoeve Biesland, verstrekt in het kader van het project Boeren voor Natuur, af te bouwen en per 2025 te beëindigen.
De Stichting Vrienden van Biesland is op grond van de in haar statuten vastgelegde doelstellingen belanghebbende m.b.t. voornoemd besluit. Die doelstellingen omvatten onder meer:
- een duurzame Bieslandse Polder waarin de kringloopgedachte centraal staat;
- de natuurwaarden van het gebied verhogen;
- de polder in stand houden als karakteristiek Zuid-Hollands landschap;
- de bewoners uit het gebied laten kennismaken met en betrekken bij de activiteiten van Hoeve Biesland en andere partijen in het gebied;
- helpen richting geven aan ‘duurzame’ initiatieven;
- plannen volgen van gemeenten en provincie die betrekking hebben op het gebied en daarop zo nodig actief reageren.
Onze bezwaren tegen het besluit en zorgen m.b.t. de consequenties ervan omvatten de volgende aspecten:
- het zonder duidelijke onderbouwing en zonder evaluatie van de (toereikendheid van de) bereikte resultaten voortijdig beëindigen van een project waarin betrokken partijen zich voor een periode van 30 jaar gecommitteerd hadden aan activiteiten die ten doel hebben de natuurwaarden en de bijzondere landschappelijke waarden van de polder van Biesland te verhogen te behouden;
- het feit dat met het stopzetten van de subsidie de facto ook het project Boeren voor Natuur wordt beëindigd en daarmee een kader van maatschappelijke sturing wordt opgeheven dat richting heeft gegeven aan de ontwikkeling van de functies m.b.t. landbouw, natuur- en landschapsbeheer en recreatie en beleving die Hoeve Biesland vervult in de Polder van Biesland en het grotere gebied Buytenhout.
Deze aspecten lichten we hieronder kort toe.
M.b.t. onderbouwing en evaluatie
In het kader van het project Boeren voor Natuur is door Hoeve Biesland, samen met een groot aantal andere partijen, jarenlang gewerkt aan het realiseren van een natuur-inclusieve landbouw die positief bijdraagt aan instandhouding en verbetering van de ecologische, landschappelijke en recreatieve waarden van de Polder van Biesland en het grotere gebied Buytenhout. In de beginjaren werden de bereikte resultaten en de impact op de agrarische bedrijfsvoering jaarlijks systematisch gemonitord. Een dergelijke monitoring heeft echter al lang niet meer plaatsgevonden. Dat betekent dat er geen duidelijk beeld is van de mate waarin de door alle betrokken partijen gestelde doelen behaald zijn en dus ook niet van de mate waarin het project als geslaagd of voltooid zou kunnen worden beschouwd. De in juli 2022 door Wageningen University & Research opgeleverde Notitie Boeren voor Natuur in Buytenhout[1] bevat wel een hoofdstuk met opgedane ervaringen en aantal, hoofdzakelijk kwalitatieve, evaluerende observaties, maar is in onze ogen geen gedetailleerde en kritische (eind)evaluatie van het project. Het rapport Boeren voor Natuur: de ultieme natuurinclusieve landbouw?[2] uit 2018 bevat wel een meer gedetailleerde agrarische, bedrijfseconomische en ecologische analyse van Hoeve Biesland, maar is inmiddels gedateerd vanwege de meer recente ontwikkelingen op het bedrijf, zoals de aankoop van een satellietvestiging in de Zuidpolder van Delfgauw.
Het stoppen van het project zonder duidelijk beeld van de bereikte resultaten en opgedane inzichten doet wat ons betreft onrecht aan de grote inspanningen die alle betrokken partijen hebben gedaan. Het uitvoeren van een goede eindevaluatie geeft niet alleen inzicht in de mate waarin de verstrekte subsidie nog nodig is voor Hoeve Biesland om haar belangrijke maatschappelijke functie in de polder te vervullen. Een goed beeld van wat er in de huidige situatie wel en niet goed gaat, is ook nodig om te bepalen hoe, zonder de tot nu toe verstrekte subsidie, verder kan worden gewerkt aan doelstellingen die voor alle betrokken partijen nog steeds als zeer belangrijk erkend worden. Het achterwege blijven van monitoring betekent daarnaast dat de (positieve en negatieve) lessen van de pilot Boeren voor Natuur onvoldoende of niet benut worden voor het opzetten van vergelijkbare initiatieven in andere gebieden, terwijl er een uitdrukkelijke beleidsambitie ligt om kringlooplandbouw verder tot ontwikkeling te brengen.
M.b.t. kader van maatschappelijke doelen
Het project Boeren voor Natuur, en de daarbij horende afspraken over de subsidie die werd verstrekt ter compensatie van kosten voor natuur- en landschapsbeheer en gederfde inkomsten als gevolg van een extensieve, natuur-inclusieve bedrijfsvoering, hebben in de afgelopen jaren voor Hoeve Biesland een duidelijke en door het bedrijf gewaardeerde maatschappelijke context geboden voor de ontwikkeling van het agrarisch bedrijf en de voor het gebied cruciale functies van het bedrijf m.b.t. natuur- en landschapsbeheer, recreatie en beleving. Die context betrof enerzijds de in het project afgesproken doelen en werkwijzen en anderzijds de regelmatige afstemming met en verantwoording aan de bij het project betrokken overheden en andere partijen.
De waarheid gebiedt daarbij op te merken dat deze afstemming in de laatste jaren veel minder heeft plaatsgevonden dan in de eerste 10 jaar van het project Boeren voor Natuur en dat er ook al enige tijd geen jaarlijkse monitoring meer is uitgevoerd. Gegeven de grote ontwikkelingen, die recent op Hoeve Biesland hebben plaatsgevonden en nog plaatsvinden, zowel wat betreft aard als omvang van verschillende agrarische en andere bedrijfsactiviteiten, zou intensivering van de afstemming met omgeving en stakeholders juist eerder op zijn plaats zijn dan afbouwen ervan. Dit laatste stemt overigens overeen met de conclusies uit de Notitie Boeren voor Natuur in Buytenhout m.b.t. de doorontwikkeling van Hoeve Biesland, zoals de noodzaak voor een update van het concept Boeren voor Natuur (incl. opschaling), de behoefte aan meer mogelijkheden tot bijsturing en het belang van een goede communicatie en verbinding met de omgeving en kennisdeling met andere agrarische bedrijven.
Nu met het besluit om de subsidie stop te zetten ook het richtinggevend kader wegvalt, maken wij ons dus grote zorgen over borging voor de langere termijn van de belangrijke rol van een natuur-inclusief boerenbedrijf in de Polder van Biesland voor de ecologische en recreatieve functies van deze polder en het gebied Buytenhout. De grote maatschappelijke en ecologische waarde van een natuur-inclusief agrarisch bedrijf in de Polder van Biesland wordt ook benadrukt in de Gebiedsvisie Buytenhout-West, die onder verantwoordelijkheid van de Stichting Vrienden van Biesland, en met steun van verschillende overheden, aan een eigen “Buytenhouttafel” is ontwikkeld in een participatieproces met actieve inbreng van ruim 150 zeer bij het gebied betrokken individuen en organisaties[3].
Wat wij aan de provincie vragen
Allereerst verzoeken wij de Provincie Zuid-Holland om een gedegen evaluatie uit te laten voeren van de resultaten die, mede in het kader van Boeren voor Natuur, tot nu toe zijn geboekt door Hoeve Biesland op het gebied van natuur- en landschapsbeheer in de Polder van Biesland en het grotere gebied Buytenhout, en van de mate waarin de ontwikkeling van deze functies door het bedrijf heeft geleid tot een maatschappelijk gedragen, economisch volhoudbare en vanuit ecologie en dierenwelzijn optimale bedrijfsvoering. Deze evaluatie kan ook een goed beeld geven van de mate waarin eventueel andere subsidiebronnen nodig zijn en van toepassing om de ecologische diensten van Hoeve Biesland voor het gebied vol te kunnen houden en kan motivatie bieden voor betrokken overheden om zich, anders dan via de subsidie die nu wordt stopgezet, in te blijven spannen om Hoeve Biesland te ondersteunen en faciliteren bij de realisatie van haar belangrijke maatschappelijke functie. In deze evaluatie kan gebruik worden de gemaakt van de hierboven genoemde gebiedsvisie door te toetsen in welke mate Hoeve Biesland bijdraagt aan de in het participatieproces aan de “Buytenhouttafel” vastgestelde kernwaarden van het gebied. Deze inzichten kunnen vervolgens leiden tot suggesties voor verbetering.
Ten tweede verzoeken wij de Provincie Zuid-Holland om een alternatief te ontwikkelen en te implementeren voor het kader van maatschappelijke sturing dat tot nu toe werd geboden door het project Boeren voor Natuur en de aan de subsidieverstrekking verbonden voorwaarden. Dit nieuwe kader zou in twee stappen kunnen worden vormgegeven. De eerste stap kan een eenmalig participatietraject zijn waarin Hoeve Biesland in samenwerking met burgers, bedrijven en organisaties uit haar omgeving enerzijds nieuwe kaders en doelen vaststelt en anderzijds gewenste agrarische en andere bedrijfsmatige ontwikkelingen identificeert waarmee het bedrijf de komende decennia op een economisch rendabele manier positief kan blijven bijdragen aan de ecologische, landschappelijke en recreatieve waarden van Buytenhout. De hierboven genoemde evaluatie van de huidige situatie is een belangrijke input voor deze stap. De tweede stap is dan het inrichten van een kleinere permanente klankbordorganisatie die voor langere tijd kan fungeren als sparringpartner voor Hoeve Biesland en als “bewaker” van de afgesproken doelen en werkwijzen.
We lichten bovenstaande zienswijze graag in een gesprek nader toe.
Hoogachtend,
Gé Kleijweg
Voorzitter
Stichting Vrienden van Biesland
[1] Opgesteld als verslag van overleggen tussen vertegenwoordigers van de bij de samenwerkingsovereenkomst Boeren voor Natuur in de polder van Biesland betrokken partijen over hoe verder met Boeren voor Natuur na uitputting van het gebiedsfonds.
[2] https://edepot.wur.nl/434934
[3] Zie https://www.buytenhouttafel.nl/gebiedsvisie-buytenhout-west-3/